Bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ. Đây là mối lo lắng của nhiều bậc cha mẹ bởi triệu chứng bệnh đa dạng và có thể gây biến chứng nặng nề. Hiểu biết về bệnh lý tay chân miệng là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe con yêu.

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm gây ra bởi virus. Có hai loại virus gây bệnh chính là Coxsackievirus và Enterovirus. Mỗi loại virus có đặc điểm dịch tễ, phân bố ảnh hưởng chủ yếu theo vùng và từng năm khác nhau. Đây là bệnh truyền nhiễm có thể lây lan bùng phát thành dịch. Nhìn chung, năm nào xảy ra dịch tay chân miệng với chủng Enterovirus ưu thế sẽ có nhiều biến chứng nặng nề hơn.

Đối tượng thường gặp của bệnh là nhóm trẻ dưới 3 tuổi. Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu biết bò, trườn, đi, tập ăn dặm… nên tiếp xúc nhiều với môi trường xung quanh. Đến lúc đi trường mẫu giáo, trẻ sinh hoạt cùng với các trẻ đồng trang lứa, nguy cơ lây nhiễm thuận lợi hơn. Đây chính là điều kiện gây bùng phát dịch tay chân miệng ghi nhận hằng năm. Ở trẻ nhũ nhi dưới 6 tháng do còn bú sữa mẹ, còn được nhận kháng thể chống bệnh tật từ mẹ và trẻ lớn trên 5 tuổi, có hệ miễn dịch phát triển tương đối hoàn thiện, khả năng mắc bệnh giảm dần.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ được ghi nhận xảy ra quanh năm. Tuy nhiên, hai mốc thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 và từ tháng 9 đến tháng 12 được quan sát thấy tần suất bệnh cao hơn hẳn, nhiều ổ dịch bùng phát, nhiều ca có biến chứng nặng.

Bệnh tay chân miệng lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp và đường tiêu hóa. Virus gây bệnh tồn tại trong nước bọt, dịch hắt hơi, sổ mũi, phân, dịch vỡ bóng nước trên da, niêm mạc… Sinh bệnh học của các chủng siêu vi này làm cơ thể tăng bài tiết các dịch tiết khi mắc bệnh. Trẻ hắt hơi, chảy mũi, ngậm mút đồ chơi chung với nhau là con đường lây truyền thuận lợi. Khi bị phát tán ra ngoài, virus vẫn có thể tồn tại khá lâu trong môi trường nhiệt độ phòng, bám lên đồ dùng, đồ chơi, sàn nhà, ly chén, khăn, quần áo. Nếu một trẻ khỏe mạnh tiếp xúc chung trong môi trường này thì rất dễ bị lây nhiễm.

Tuy nhiên, tay chân miệng không phải chỉ ảnh hưởng đến trẻ em. Vẫn có các báo cáo về những trường hợp người lớn bị tay chân miệng lây truyền từ trẻ mắc bệnh khi chăm sóc, vệ sinh cho trẻ.

Đúng như tên gọi, bệnh Tay chân miệng biểu hiện chủ yếu trên lòng bàn tay, lòng bàn chân và trong miệng, niêm mạc lưỡi, má, vòng họng. Ban đầu, trẻ sẽ nổi các bọng nước nhỏ. Sau đó, các bóng nước vỡ ra, chảy dịch trong; Nếu dịch đục có thể có kèm nhiễm trùng. Các sang thương trên da và niêm mạc khiến trẻ bứt rứt, khó chịu, dễ quấy khóc và bú kém. Đôi khi trẻ có kèm nóng sốt, có các triệu chứng tương tự nhiễm siêu vi đường hô hấp như ho, chảy mũi, hắt hơi hay trên đường tiêu hóa như rối loạn tiêu hóa, nôn ói và tiêu lỏng. Ở giai đoạn này, bé có thể được bác sĩ cho điều trị tại nhà, uống thuốc hạ sốt, bú thêm sữa, nước, chăm sóc các bóng nước và hướng dẫn theo dõi những dấu hiệu chuyển độ.

Khi bệnh tay chân miệng diễn tiến nặng, mẹ quan sát thấy trẻ sốt cao liên tục khó hạ sốt, vẻ lừ đừ, li bì, đi đứng loạng choạng, bỏ bú và ngủ nhiều, giật bắn tay chân khi ngủ. Đây là các dấu hiệu nghi ngờ bệnh có tổn thương thần kinh trung ương. Các trường hợp này cần phải nhập viện để các bác sĩ thăm khám. Còn khi trẻ có dấu hiệu sốc, tụt huyết áp, da nổi bông, tri giác lơ mơ là giai đoạn nguy kịch, cần cách ly để điều trị tích cực cho trẻ và đánh giá diễn tiến mỗi giờ tại phòng cấp cứu hồi sức. Nguy cơ biến chứng nặng, thậm chí đe dọa tử vong là rất cao.

Hiện nay chưa có thuốc điều trị chuyên biệt cũng như vac-xin dự phòng đối với bệnh lý tay chân miệng. Việc điều trị chủ yếu là nâng đỡ tổng trạng, điều trị thuyên giảm triệu chứng. Do đó, việc phòng ngừa cho trẻ cũng như tất cả các thành viên trong gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng.Cách phòng ngừa bệnh tay chân miệng không gì hiệu quả hơn là giữ vệ sinh sạch sẽ và bắt đầu từ những hành động đơn giản nhất. Cụ thể:

• Tập cho trẻ thói quen thường xuyên rửa tay với xà phòng diệt khuẩn dưới vòi nước sạch trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hay người lớn làm vệ sinh cho trẻ. Tắm gội, thay quần áo cho trẻ mỗi ngày.

• Ăn thức ăn chế biến sạch sẽ, an toàn, uống nước đun sôi để nguội. Dạy trẻ không được cho tay vào miệng hay ngậm mút đồ chơi.
• Các vật dụng của trẻ như khăn lau, áo quần, chén bát cũng như dụng cụ học tập, đồ chơi của trẻ nên được ngâm rửa với dung dịch khử khuẩn và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời.
• Bàn ghế, sàn nhà, tay vịn, cầu thang, nắm cửa, nhất là tại các điểm trông giữ trẻ cần được quét dọn, lau chùi bằng nước sát trùng định kỳ, tương tự với nhà vệ sinh, cống thoát nước.
• Ngoài ra, cha mẹ hay người trông trẻ cần chủ động quan sát tình trạng sức khỏe của trẻ mỗi ngày. Khi có trẻ phát bệnh, cần nhanh chóng báo cáo cách ly và khử khuẩn để giảm thiểu lây lan sang trẻ khác, tạo thành ổ dịch.
• Đối với các trường hợp nghi ngờ bệnh, cần sớm đưa trẻ đến các trung tâm y tế để được thăm khám và theo dõi.

Có thể nói tay chân miệng là một bệnh lý lây truyền ở trẻ em khá thường gặp. Nguy cơ xảy ra dịch rất cao nếu không nhận biết sớm và kiểm soát tích cực. Xây dựng thói quen giữ vệ sinh cá nhân và môi trường xung quanh là một biện pháp hiệu quả để đề phòng tay chân miệng nói chung, các bệnh lý truyền nhiễm khác nói riêng.

Nguồn: Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế)